Τί πρέπει να γνωρίζετε
Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι μία πολύ συνηθισμένη διαταραχή των ωοθηκών γενετικής – κληρονομικής αιτιολογίας όπου οι ωοθήκες εμφανίζονται μεγαλύτερες σε μέγεθος από τις φυσιολογικές με πολλές μικρές καταβολές ωοθυλακίων.
Σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα, και κυρίως τις συμφωνίες του Rotterdam 2003 και Amsterdam 2012 της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ανθρώπινης Αναπαραγωγής (ESHRE) και Αμερικανικής Εταιρείας Αναπαραγωγής (ASRM) καθώς και τα βιβλιογραφικά δεδομένα 2012 και 2014, οι πολυκυστικές ωοθήκες μπορούν να καταταγούν σε δύο κατηγορίες:
- Απλές πολυκυστικές ωοθήκες (Simple PolyCystic Ovaries – SPCO).
- Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PolyCystic Ovaries Syndrome – PCOS)
Απλές πολυκυστικές ωοθήκες (Simple PolyCystic Ovaries – SPCO)
Επιβεβαιώνονται με υπερηχογραφικό έλεγχο, παρουσιάζοντας περίπου 11 καταβολές ωοθηλακίων διαμέτρου 2-9 mm σε κάθε ωοθήκη, ενώ συνοδεύονται με ήπια αύξηση της ΑΜΗ (Αnti Müllerian Hormone) και των ανδρογόνων με ή χωρίς διαταραχή του κύκλου. Απαντώνται στο 21-63% των φαινομενικά φυσιολογικών γυναικών.
Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PolyCystic Ovaries Syndrome – PCOS)
Επιβεβαιώνεται με υπερηχογραφικό έλεγχο όπου και οι δύο ωοθήκες παρουσιάζουν περισσότερες από 23 καταβολές ωοθυλακίων διαμέτρου 2-9 mm. Συνοδεύονται με διάφορα συμπτώματα όπως είναι σημαντικά αυξημένη της ΑΜΗ, αραιομηνόρροια ή αμηνόρροια, υπογονιμότητα, υπερανδρογοναιμία, υπερτρίχωση και αυξημένο σωματικό βάρος. Υπάρχει επίσης πιθανότητα ανάπτυξης σακχαρώδη διαβήτη, υπέρτασης ή ακόμη και κακοήθειας. Απαντάται σε 5%-10% των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας παγκοσμίως. Είναι πιο συχνό στις νεαρότερες γυναίκες ηλικίας 15 έως 30 ετών, ενώ το ποσοστό μειώνεται με την ηλικία (33,3% σε γυναίκες μικρότερες των 33 ετών, 14.7% σε γυναίκες μεταξύ 30-34 ετών, και 10,2% σε γυναίκες μεγαλύτερες των 35 ετών).
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση των απλών πολυκυστικών ωοθηκών (SPCO) διαφέρει από εκείνη του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών. Οι γυναίκες αυτές εμφανίζουν συνήθως παράταση του κύκλου στις 30-35 ημέρες, ακμή, άλλοτε ήπια άλλοτε έντονη και λιπαρό δέρμα προσώπου που μπορεί να συνοδεύεται από ήπια υπερτρίχωση (χνούδι). Η λήψη ορμονικών σκευασμάτων ελαττώνει την παραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες, βελτιώνοντας τον κύκλο στις 28 ημέρες. Μετά από τρίμηνο λήψης της θεραπείας βελτιώνεται η ακμή, το λιπαρό πρόσωπο και το χνούδι. Έτσι, οι γυναίκες δεν είναι αναγκασμένες να υποβάλλονται σε μακροχρόνιες δερματολογικές θεραπείες με κρέμες και αντιβιοτικά.
Ένας σημαντικός αριθμός γυναικών με πολυκυστικές ωοθήκες, είναι δυνατόν να επιτύχουν εγκυμοσύνη με φυσική σύλληψη. Εάν αυτό δεν συμβεί και αφού αποκλειστούν άλλοι παράγοντες υπογονιμότητας (σπέρμα, προβληματική υστεροσαλπιγγογραφία), η λήψη κιτρικής κλομιφαίνης επί 3-4 μήνες μπορεί να βοηθήσει σε υψηλό ποσοστό τις γυναίκες αυτές.
Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών συναντάται επίσης σε νέες γυναίκες και συνοδεύεται από αυξημένο σωματικό βάρος, αραιομηνόρροια, αμηνόρροια και υπερτρίχωση. Αρχικά αντιμετωπίζεται συνήθως με αντιδιαβητικά φάρμακα που μειώνουν την ινσουλίνη (μετφορμίνη) οδηγώντας και στη μείωση του σωματικού βάρους, αν μάλιστα ακολουθείται και μία ολιγοθερμική δίαιτα. Με την διαδικασία αυτή είναι δυνατόν να επανέλθει η ωοθηλακιορρηξία και η έμμηνος ρύση. Τα ορμονικά σκευάσματα βοηθούν επίσης στην αντιμετώπιση της υπερτρίχωσης αφού ελαττώνουν τα ανδρογόνα που παράγονται στις ωοθήκες. Η κιτρική κλομιφαίνη επίσης είναι δυνατόν να βοηθήσει στην επίτευξη εγκυμοσύνης. Αν η εγκυμοσύνη δεν επιτευχθεί, η λαπαροσκοπική διάτρηση των ωοθηκών αποτελεί μία επεμβατική λύση. Εάν ούτε αυτό αποδώσει, η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι το επόμενο βήμα με υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Ωστόσο, μεγάλη προσοχή και εμπειρία χρειάζεται στην φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών για την αποφυγή της υπερδιέγερσής τους. Το 90-95% γυναικών με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών μπορούν να επιτύχουν κύηση, εφόσον δεν υπάρχει άλλος παράγοντας υπογονιμότητας.
Ο διαχωρισμός των πολυκυστικών ωοθηκών έγινε για να αποφεύγεται η αγωνία η που δημιουργείται στις γυναίκες και τις κοπέλες μετά τον υπερηχογραφικό χαρακτηρισμό των ωοθηκών τους ως πολυκυστικές.
Πολυκυστικές ωοθήκες και διατροφή
Επικρατεί μεγάλη σύγχυση για το ποια πρέπει να είναι η διατροφή μιας γυναίκας με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών προκειμένου να βελτιωθεί η συμπτωματολογία και οι τιμές στις αιματολογικές εξετάσεις να είναι φυσιολογικές.
Προτείνεται ένα εξατομικευμένο διατροφικό πλάνο σε κάθε γυναίκα, ώστε να χάσει βάρος, να ρυθμίσει τον κύκλο της και κατ’ επέκταση να έχει μία καλή πρόληψη για χρόνια νοσήματα.
Οι πιο γενικές συμβουλές που αποτελούν την βάση των διατροφικών συνηθειών, είναι ο περιορισμός του αλατιού και των υδατανθράκων στην ημερήσια κατανάλωση. Καλό είναι να προτιμάτε τους υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη. Τέλος, όσο μπορείτε να αποφεύγετε την ζάχαρη.
Συχνές ερωτήσεις για τις πολυκυστικές ωοθήκες
Γιατί είναι απαραίτητη η διάγνωση του ΣΠΩ από εξειδικευμένο γιατρό;
Ο γιατρός θα πρέπει να διαγνώσει με ακρίβεια τις πολυκυστικές με ειδικές εξετάσεις, καθώς έχουν κοινή συμπτωματολογία με παθήσεις των επινεφριδίων, του θυρεοειδούς ή όγκων που εκκρίνουν διάφορες ορμόνες.
Η γυναίκα δεν πρέπει ποτέ να μένει χωρίς ιατρική συμβουλή ειδικά αν τα συμπτώματα εμφανίζονται ξαφνικά (τριχοφυΐα, διακοπή περιόδου, τριχόπτωση, υπογονιμότητα).
Τι μπορεί να κάνει μία γυναίκα με οικογενειακό ιστορικό πολυκυστικών;
Αν υπάρχει στην οικογένεια κληρονομικότητα, τότε θα πρέπει η γυναίκα να ελέγχεται τακτικά, να προσέχει τη διατροφή της και να έχει ισορροπημένο βάρος.
Υπάρχει οριστική θεραπεία για το ΣΠΩ;
Το σύνδρομο δεν είναι πλήρως ιάσιμο. Η θεραπεία εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας και την εξειδίκευση του ιατρού.